Cổng làng Nha Xá, xã Mộc Nam, huyện Duy Tiên
Theo một số cụ cao niên trong làng kể lại: "Vào những năm 1920 - 1930, làng Nha Xá nổi tiếng với vải lụa được các thương lái thu mua mang vào trong Nam hoặc bán đi nước ngoài. Nhiều thương gia còn mở cả đại lý cung cấp tại các tỉnh như Đà Nẵng, Lâm Đồng, Phú Yên, Nha Trang... Đối tượng khách hàng chủ yếu là các gia đình quyền quý. Mỗi tấm vải lụa được họ mua với giá cao. Nhờ đó, dân làng nhanh chóng trở nên giàu có, thịnh vượng. Bộ mặt làng trở nên khang trang với những ngôi biệt thự kiểu Pháp. Trong làng có khoảng 20 căn biệt thự xây vào thời kỳ đó. Tuy nhiên hiện nay chỉ vài nhà còn giữ được nguyên trạng".
Thăm ngôi nhà cổ của ông Phạm Khắc Tiệp, trên diện tích rộng 300m2, chúng tôi cảm nhận được nét kiến trúc độc đáo của ngôi nhà mặc dù chúng được xây dựng từ năm 1930 của thế kỷ trước.
Cửa chính dẫn vào ngôi nhà, vẫn giữ được nét nguyên bản
Cầu thang, lối dẫn lên tầng 2 được làm toàn bộ bằng gỗ lim
Ban công tầng 2 mang đậm kiến trúc Pháp
Ngôi nhà của gia đình bà Lê Thị Phước An, được xây dựng từ năm 1933
Với các đường nét trang trí, hàng cột vững chãi thể hiện sự tinh tế trong kiến trúc
Bà An kể, cánh cửa này được làm bằng gỗ lim, vẫn còn được giữ nguyên bản sau nhiều năm
Căn nhà của bà Lê Thị Đằng 87 tuổi, được xây dựng từ năm 1934
Do xây dựng lâu đời, một số hạng mục xuống cấp nên chủ nhà đã cải tạo lại đôi chút.
Tuy nhiên, về căn bản, ngôi nhà vẫn không mất đi vẻ cổ kính của kiến trúc Pháp
Nhiều ngôi nhà cổ bị bỏ hoang, một phần do xuống cấp hoặc gia chủ rời quê đi làm ăn xa, không có người chăm nom nên cây cối mọc um tùm
Nhiều ngôi nhà cổ bị bỏ hoang, một phần do xuống cấp hoặc gia chủ rời quê đi làm ăn xa,
không có người chăm nom nên cây cối mọc um tùm
Cũng như nhiều ngôi làng cổ khác, sự khắc nghiệt của thời gian cộng với nhu cầu về chỗ ở của người dân đã khiến cho những ngôi nhà cổ ở đây xuống cấp, biến dạng.
Việc giữ gìn, bảo tồn những ngôi nhà cổ này đang là nỗi trăn trở của nhiều người dân nơi đây. Họ vẫn bảo nhau cố gắng bằng mọi cách giữ lại ngôi nhà, bởi đó không chỉ là minh chứng cho sự phồn thịnh một thời của làng mà còn là niềm tự hào từ thành quả lao động của các tiền nhân./.
Nguồn tin: baohanam.com.vn