Tiếp tôi tại ngôi đình của làng, ông Lê Ngọc Minh - Trưởng thôn Đọi Tam cho biết: Hiện nay, làng nghề có trên 2.100 nhân khẩu, số người trong độ tuổi lao động gần 1.500 người, trong đó có trên 500 lao động làm nghề trống tại làng và cũng gần bằng con số đó đi làm trống ở các địa phương trong cả nước. Với 61 nhà xưởng, một doanh nghiệp, có 6 nghệ nhân và 20 thợ giỏi. Sản phẩm trống của làng nghề làm ra đáp ứng nhu cầu của thị trường trong nước, đặc biệt là những năm gần đây nhiều gia đình còn mở rộng thêm nghề làm thùng rượu, bồn tắm, lọ hoa phục vụ thị hiếu người tiêu dùng. Đời sống của người dân nơi đây nâng lên rõ rệt. Đến nay, làng trống Đọi Tam được nhiều người biết đến và nổi tiếng với những chiếc trống sấm, trống đại phục vụ đại lễ 1000 năm Thăng Long Hà Nội, được hiệp hội làng nghề Việt Nam công nhận là một trong 12 làng nghề tiêu biểu của cả nước. Nhấp chén trà nóng, ông Minh nói tiếp: Với truyền thống “cha truyền con nối” từ bao đời, đến nay làng nghề trống Đọi Tam đang ngày càng phát triển bởi nhiều thế hệ con cháu vẫn đang miệt mài, gắn bó tâm huyết với nghề. Trong số 6 nghệ nhân, có 2 nghệ nhân đã qua đời, một nghệ nhân ưu tú. Nghề trống có được như ngày hôm nay có công rất lớn của họ, những người “truyền lửa và giữ lửa” nghề truyền thống.
Rời đình làng, ông Minh dẫn tôi tới gặp nghệ nhân ưu tú Lê Ngọc Hùng. Trong ngôi nhà ba tầng khang trang, đầy đủ tiện nghi, điều khiến tôi chú ý nhất là những tấm bằng khen, giấy chứng nhận nghệ nhân, huy chương vàng.. Qua câu chuyện, ông Hùng cho biết: Với tay nghề giỏi và những đóng góp của ông với làng nghề, năm 2016, ông được chủ tịch nước trao tặng bằng công nhận nghệ nhân ưu tú. Sản phẩm trống của cơ sở sản xuất trống Thanh Hùng do ông làm chủ đươc trao huy chương vàng vì sản phẩm trống đạt chất lượng cao phù hợp với tiêu chuẩn trống truyền thống Việt Nam. Bản thân ông Hùng có 2 sản phẩm tiêu biểu cấp tỉnh và một sản phẩm dự thi khu vực đồng bằng sông Hồng. Đối với ông Hùng, điều quan trọng nhất không phải là cái danh mà là cái tâm của người thợ, nếu không tâm huyết, gắn bó với nghề thì làng nghề sẽ không phát triển. Trong quá trình sản xuất luôn phải đổi mới, sáng tạo và khai thác tìm tòi, có ý tưởng giữ gìn và truyền dạy cho thế hệ sau. Đó mới là những nghệ nhân “giữ lửa và truyền lửa”.
Nối tiếp câu chuyện với chúng tôi, nghệ nhân Lê Ngọc Hùng, chủ cơ sở sản xuất trống Thanh Hùng nói về bí quyết thành công của nghề trống Đọi Tam, ông Hùng cho hay, vẫn hai nguyên liệu chính là gỗ mít và da trâu, nhưng tiếng trống Đọi Tam có âm vực riêng, nhất là tiếng trống cái, trống hội bao giờ cũng trầm hùng, vang dội hơn các nơi khác sản xuất. Để có được chiếc trống đạt chất lượng, người thợ Đọi Tam cẩn thận, tỉ mỉ trong khâu chọn nguyên liệu. Gỗ phải là loại gỗ mít già, có độ cong theo đúng yêu cầu từng loại trống. Da trâu được nạo sạch mặt, sau đó căng, phơi rồi sấy và cắt thành mặt trống. Nhưng để có được tiếng trống như ý thì phụ thuộc rất nhiều vào tay nghề của người thợ, vì mỗi loại có yêu cầu về âm thanh khác nhau, như trống cái phải vang, rền còn trống chèo đòi hỏi âm thanh trầm lắng hơn… Mỗi loại âm thanh của trống được tạo ra từ thao tác chính xác đến tuyệt đối của người thợ trong việc xử lý nguyên liệu, từ khâu chế tác, xếp tang, đến chọn và xử lý da trâu, căng da, đóng đinh. Thậm chí, việc đánh bóng và vẽ hoa văn trên mặt trống, tang trống của làng Đọi Tam cũng có bí quyết riêng. Đấy chính là công thức, bí quyết được tích lũy hàng trăm năm và chỉ truyền lại những người trong làng, trong họ.
Sau khi trò chuyện với nghệ nhân ưu tú Lê Ngọc Hùng, chúng tôi tiếp tục đến tham quan xưởng sản xuất trống của nghệ nhân Phạm Chí Khang, đang mải mê bưng trống, thấy có khách ông Khang đon đả mời khách vào nhà. Bên ấm trà xanh, ông tâm sự: trải qua bao thăng trầm, đến nay làng nghề vẫn tồn tại và phát triển; sản phẩm của làng có mặt ở khắp đất nước, một số sản phẩm còn được xuất ra nước ngoài. Có được những thành quả đó, là có một đội ngũ thợ giỏi, nghệ nhân- những người luôn trăn trở, giữ lửa cho làng nghề. Ông quan niệm: đã là nghệ nhân thì phải có trách nhiệm giữ cho làng trống Đọi Tam mãi mãi trường tồn.
Chia tay làng trống Đọi Tam, tôi thầm cảm phục bàn tay khéo léo, tinh xảo của những nghệ nhân, thợ giỏi trong làng. Trống Ðọi Tam nổi tiếng nhờ độ bền, đẹp và bí quyết riêng cũng như tinh thần trách nhiệm của người thợ. Ngay cả những lúc khó khăn nhất, Ðọi Tam vẫn duy trì được nghề truyền thống. Ngày nay, các nghệ nhân ở Ðọi Tam vẫn đang ra sức bảo tồn nghề truyền thống của cha ông. Nhiều gia đình vẫn lấy nghề làm trống làm nghề chính và đã có cuộc sống khá giả, sung túc hơn trước rất nhiều. Theo như nghệ nhân ưu tú Lê Ngọc Hùng chia sẻ; Trải qua bao thăng trầm của cuộc đời làm thợ, những người nghệ nhân như ông chỉ có một tâm niệm là làng nghề trống Đọi Tam ngày càng bay cao, bay xa hơn trong tương lai./.
Ánh Tuyết