Tác phẩm là kết quả tập hợp những bài giảng của Người dùng trong các lớp huấn luyện cán bộ của Hội Việt Nam cách mạng thanh niên ở Quảng Châu (Trung Quốc) vào những năm 1925, được Hội Liên hiệp các dân tộc bị áp bức ở Á Đông tập hợp, in thành sách “Đường Cách mệnh” vào năm 1927. Đây là một trong những tác phẩm tiêu biểu, hàm chứa giá trị lý luận, thực tiễn to lớn và sâu sắc, đóng vai trò quan trọng trong việc truyền bá chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam, trong việc kết hợp phong trào công nhân và yêu nước với chủ nghĩa Mác, tạo lập các tiền đề tư tưởng, lý luận cho sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Tác phẩm “Đường cách mệnh” ra đời trong bối cảnh phong trào đấu tranh của giai cấp vô sản các nước trên thế giới phát triển mạnh mẽ, phong trào giải phóng dân tộc ở trong nước đã xuất hiện nhiều tổ chức yêu nước mang sắc thái chính trị khác nhau, thực tiễn lịch sử đòi hỏi phải có một tổ chức kiểu mới, có đường lối, tổ chức đúng đắn, chặt chẽ thì mới lãnh đạo cách mạng đi đến thành công. Do đó, Tác phẩm có ý nghĩa và vai trò như “kim chỉ nam” cho đường lối của cách mạng Việt Nam. Một trong những nội dung cơ bản của Tác phẩm đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta vận dụng linh hoạt và sâu sắc trong lãnh đạo cách mạng, đó là vấn đề giải quyết mối quan hệ dân tộc - giai cấp của cách mạng.

TƯ TƯỞNG CỐT LÕI CỦA VẤN ĐỀ GIẢI QUYẾT MỐI QUAN HỆ DÂN TỘC – GIAI CẤP

Tác phẩm “Đường Cách mệnh” với vấn đề giải quyết mối quan hệ dân tộc - giai cấp là kết tinh sự thống nhất giữa bản chất giai cấp công nhân, tính dân tộc Việt Nam và tính nhân loại trong tư tưởng Hồ Chí Minh. Trong nghiên cứu và vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn cách mạng, Đảng ta luôn nhận thức về sự thống nhất nói trên. Tác phẩm đã thể hiện rất rõ và sâu sắc tư tưởng của Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc, thực chất là vấn đề giải phóng và phát triển dân tộc; vấn đề giai cấp, thực chất là vấn đề giải phóng các giai cấp, tầng lớp khỏi tình trạng áp bức bóc lột, đem lại cơm ăn áo mặc, tự do hạnh phúc cho nhân dân.

Trong điều kiện đất nước bị xâm lược, vấn đề giai cấp luôn được Hồ Chí Minh đặt trong mối quan hệ biện chứng với vấn đề dân tộc. Lợi ích của giai cấp thống nhất chặt chẽ với lợi ích dân tộc và lợi ích dân tộc thống nhất với lợi ích quốc tế. Điều đó có nghĩa là chỉ có giải phóng dân tộc mới giải phóng được giai cấp. Hồ Chí Minh chỉ rõ: “Cách mạng giải phóng dân tộc phải phát triển thành cách mạng xã hội chủ nghĩa thì mới giành được thắng lợi hoàn toàn”(1). Khi đất nước giành được độc lập rồi thì giải phóng giai cấp chính là phải từng bước xoá bỏ nghèo nàn và lạc hậu, vươn tới xây dựng cuộc sống ấm no, tự do và hạnh phúc thật sự cho tất cả mọi người. Người cho rằng, sau khi giành được độc lập dân tộc rồi, mà nhân dân lao động vẫn chưa được giải phóng, “không hưởng hạnh phúc tự do, thì độc lập cũng chẳng có nghĩa lý gì”(2). Đây là vấn đề nhất quán trong tư tưởng Hồ Chí Minh về vấn đề dân tộc - giai cấp thể hiện sâu sắc trong tác phẩm “Đường Cách mệnh”.

Theo Hồ Chí Minh, việc giải quyết mối quan hệ dân tộc - giai cấp là yêu cầu khách quan để đi đến sự thống nhất giữa lợi ích dân tộc và lợi ích giai cấp; quốc gia và quốc tế, là cơ sở để huy động mọi nguồn lực của dân tộc cho thắng lợi của cách mạng. Tư tưởng này được Người đúc rút từ các cuộc cách mạng điển hình trên thế giới, từ Cách mạng Mỹ (1776) đến Cách mạng Pháp (1789), từ Công xã Pari (1871) đến Cách mạng Tháng mười Nga (1917). Trong quá trình hoạt động và lãnh đạo cách mạng Việt Nam, tư tưởng này đã được Người và Đảng ta giải quyết thành công mối quan hệ đó và được chứng minh qua thực tiễn giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp.

TÁC PHẨM “ĐƯỜNG CÁCH MỆNH” VỚI VẤN ĐỀ GIẢI QUYẾT MỐI QUAN HỆ DÂN TỘC – GIAI CẤP TRONG CÁC GIAI ĐOẠN CÁCH MẠNG

Giải phóng dân tộc và giải phóng giai cấp vô sản có mối quan hệ biện chứng trong tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện rất rõ trong tác phẩm “Đường Cách mệnh”. Trong nội dung giải phóng dân tộc bao hàm nội dung giải phóng giai cấp, giải phóng xã hội. Sự nghiệp giải phóng dân tộc càng tiến hành triệt để và thắng lợi bao nhiêu thì sự nghiệp giải phóng giai cấp vô sản, giải phóng xã hội càng thuận lợi bấy nhiêu. Giai cấp vô sản được hoàn toàn giải phóng cả về chính trị và kinh tế thì độc lập sẽ vững bền hơn bao giờ hết. Xác định cách mạng Việt Nam “đi tới xã hội cộng sản” được ghi trong Cương lĩnh của Đảng là một định hướng đúng, phản ánh sự thống nhất giữa giải phóng dân tộc với giải phóng giai cấp. Đặt cách mạng giải phóng dân tộc nằm trong phạm trù cách mạng vô sản, gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội làm cho quan điểm Hồ Chí Minh mang tính toàn diện và triệt để.

Dưới góc độ giải phóng, độc lập dân tộc mới chỉ là cấp độ đầu tiên. Giải phóng về mặt chính trị tự bản thân nó chưa phải là công cuộc giải phóng hoàn toàn, độc lập dân tộc là tiền đề đầu tiên để tiến lên chủ nghĩa xã hội, đưa con người đi tới cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc. Những thiếu sót và thất bại của các nước xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu (cũ), cũng như những khó khăn của Việt Nam từ sau 1975 đó cho thấy tầm quan trọng của việc kết hợp giữa vấn đề dân tộc với vấn đề giai cấp, cũng như việc lựa chọn con đường và bước đi cụ thể, phù hợp với khả năng và điều kiện của từng nước.

Toàn cầu hóa là xu thế tất yếu của loài người khi bước vào thế kỷ XXI. Song, việc xử lý mối quan hệ giữa các dân tộc, giai cấp và nhân loại trong xu thế này đang trở thành một vấn đề vừa có tính thời sự cấp bách, vừa mang tính chiến lược lâu dài đối với mỗi quốc gia - dân tộc. Đối với Việt Nam, để giữ vững chủ quyền, độc lập dân tộc và xây dựng đất nước đi lên chủ nghĩa xã hội, đòi hỏi Đảng và Nhà nước cần nhận thức và giải quyết đúng đắn mối quan hệ biện chứng giữa các nhân tố dân tộc, giai cấp, nhân loại trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội... trong quá trình hội nhập quốc tế. Muốn vậy, Đảng, Nhà nước và nhân dân cần kiên định nguyên tắc thống nhất giữa dân tộc, giai cấp và nhân loại trong tư tưởng Hồ Chí Minh được thể hiện sâu sắc trong tác phẩm “Đường Cách mệnh”.

Việt Nam là một quốc gia đa dân tộc, đường lối nhất quán và xuyên suốt của cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Do vậy, việc giải quyết mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc với vấn đề giai cấp và quốc tế được Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam vận dụng sáng tạo vào các giai đoạn cách mạng của nước ta. Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn nhấn mạnh đến việc vận dụng chủ nghĩa Mác-Lênin vào Việt Nam phải hết sức sáng tạo, phải tùy thuộc vào tình hình cụ thể của đất nước.

Do ở phương Đông, dân tộc được hình thành sớm, ý chí tinh thần dân tộc cao, phong trào đấu tranh vì độc lập dân tộc mạnh mẽ nên Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định, chủ nghĩa dân tộc là động lực lớn của đất nước. Chủ nghĩa dân tộc được Hồ Chí Minh xem là động lực to lớn của người Việt Nam và khi chủ nghĩa dân tộc thắng lợi dưới sự lãnh đạo của giai cấp công nhân sẽ thống nhất với chủ nghĩa quốc tế của giai cấp công nhân.

Đường lối cách mạng của Việt Nam được vận dụng sâu sắc từ tư tưởng của Hồ Chí Minh trong tác phẩm “Đường Cách mệnh”. Qua đó cho thấy Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng ta từ năm 1930 đến nay đã rất coi trọng việc bồi dưỡng tinh thần dân tộc, giải phóng nhân dân lao động khỏi mọi áp bức bất công, giải phóng dân tộc, thực hiện quyền tự quyết dân tộc theo lập trường giai cấp công nhân. Qua các giai đoạn cách mạng, đường lối xuyên suốt và nhất quán cách mạng Việt Nam là: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Để đảm bảo cho sự nghiệp đổi mới, trong tất cả các văn kiện của Đảng luôn khẳng định mục tiêu cách mạng Việt Nam là độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Điều kiện cơ bản đảm bảo sự lãnh đạo của Đảng là trung thành, vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, và cũng có nghĩa là trung thành với lợi ích cơ bản lâu dài của giai cấp công nhân, nhân dân lao động và lợi ích dân tộc.

Sự vận dụng quan điểm của chủ nghĩa Mác-Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc với vấn đề giai cấp khi tiến hành công cuộc đổi mới ở Việt Nam được thể hiện trong sâu sắc Nghị quyết Đại hội lần thứ IX của Đảng: “Động lực chủ yếu để phát triển đất nước là đại đoàn kết toàn dân trên cơ sở liên minh giữa công nhân, với nông dân và trí thức do Đảng lãnh đạo, kết hợp hài hòa các lợi ích cá nhân, tập thể và xã hội, phát huy mọi tiềm năng và nguồn lực của các thành phần kinh tế, của toàn xã hội”(3). Như vậy, tư tưởng đoàn kết dân tộc và xem việc phát huy sức mạnh đoàn kết của toàn dân tộc là động lực phát triển đất nước hiện nay chính là sự quán triệt và vận dụng quan điểm lý luận chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh vào Việt Nam.

ĐẢNG CỘNG SẢN VIỆT NAM VẬN DỤNG SÁNG TẠO TƯ TƯỞNG HỒ CHÍ MINH VỀ VẤN ĐÊ GIẢI QUYẾT QUAN HỆ DÂN TỘC – GIAI CẤP TRONG TÁC PHẨM “ĐƯỜNG CÁCH MỆNH” PHÙ HỢP VỚI ĐIỀU KIỆN MỚI               

Trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung phát triển năm 2011), Đảng tiếp tục khẳng định quan điểm gắn độc lập dân tộc với chủ nghĩa xã hội là tư tưởng xuyên suốt của cách mạng Việt Nam. Mặt khác, thể hiện những quan điểm cụ thể trong giải quyết quan hệ lợi ích giữa các giai cấp, các tầng lớp trong xã hội Việt Nam: “các giai cấp, các tầng lớp dân cư đoàn kết, bình đẳng về nghĩa vụ và quyền lợi. Xây dựng giai cấp công nhân lớn mạnh cả về số lượng và chất lượng; là giai cấp lãnh đạo cách mạng thông qua đội tiên phong là Đảng Cộng sản Việt Nam, giai cấp tiên phong trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội”(4). Cũng trong Cương lĩnh này, vấn đề quan hệ các dân tộc (với nghĩa các tộc người) cũng được khẳng định: Thực hiện bình đẳng, đoàn kết, tương trợ giúp nhau cùng tiến bộ.

Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII đã rút ra 6 bài học chủ yếu của 10 năm đổi mới. Trong đó bài học đầu tiên là: “Giữ vững mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, nắm vững 2 nhiệm vụ chiến lược xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, kiên trì chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh”(5).

Cùng với bài học đã nêu là mở rộng và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, phát huy sức mạnh của cả dân tộc, để tiếp tục đưa sự nghiệp đổi mới tiến lên, giành những thành tựu to lớn hơn, cần thực hiện tốt hơn nữa việc mở rộng, tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân, cả ở trong nước và ở nước ngoài, phát huy dân chủ, động viên tối đa sức mạnh của toàn thể dân tộc.

Đặc biệt, trong Đại hội IX, một luận điểm mang tầm khái quát lý luận lớn của Đảng về quan hệ giai cấp, lợi ích giai cấp và lợi ích dân tộc trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam: “Mối quan hệ giữa các giai cấp, các tầng lớp xã hội là quan hệ hợp tác và đấu tranh trong nội bộ nhân dân, đoàn kết và hợp tác lâu dài trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng”(6). Lợi ích giai cấp công nhân thống nhất với lợi ích toàn dân tộc trong mục tiêu chung: Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.

Đại hội X của Đảng Cộng sản Việt Nam tiếp tục thể hiện nhiều quan điểm mới của Đảng trong vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về mối quan hệ giữa giai cấp và dân tộc. Trước hết, Đảng tiếp tục khẳng định bản chất giai cấp công nhân của Đảng trước những khó khăn, thách thức và những biến động bất lợi trong phong trào cộng sản và công nhân quốc tế: Đảng ta đã giữ vững bản chất cách mạng của giai cấp công nhân, kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, “kim chỉ nam” cho hành động của Đảng. Kiên định mục tiêu: Độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội.

Tiếp tục công cuộc đổi mới trong Văn kiện Đại hội XI, XII của Đảng, đặc biệt là trong Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2011), Đảng tiếp tục thể hiện những quan điểm mới, sáng tạo khi vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh giải quyết các quan hệ dân tộc - giai cấp - quốc tế đó là: “Nắm vững ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội… Độc lập dân tộc là điều kiện tiên quyết để thực hiện chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa xã hội là cơ sở bảo đảm vững chắc cho độc lập dân tộc. Xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa là hai nhiệm vụ chiến lược có quan hệ chặt chẽ với nhau”(7).

Tiếp tục các quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam từ Đại hội VII đến Đại hội XII về giải quyết mối quan hệ dân tộc - giai cấp trong thời kỳ mới, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng năm 2021 khẳng định quan điểm chỉ đạo: “Tiếp tục thực hiện đường lối đổi mới của Đảng… Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội”(8).

Kiên định đường lối đổi mới của Đảng, trong thời gian tới phải tạo ra sự chuyển biến rõ rệt về xây dựng Đảng, phát huy truyền thống cách mạng, bản chất giai cấp công nhân và tính tiên phong của Đảng. Đây là nhiệm vụ then chốt có ý nghĩa sống còn đối với Đảng và sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta, muốn vậy, phải kiên định chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Vận dụng sáng tạo chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động của Đảng. Làm được như vậy là Đảng ta đã thực hiện được ý nguyện trong Di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Một lòng một dạ phục vụ giai cấp, phục vụ nhân dân, phục vụ Tổ quốc... phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập dân chủ và giàu mạnh và góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng thế giới”(9).

Tác phẩm “Đường Cách mệnh” nói chung và tư tưởng về giải quyết mối quan hệ giữa vấn đề dân tộc, vấn đề giai cấp và vấn đề quốc tế trong Tác phẩm là một sáng tạo lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh trong quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam. Tác phẩm “Đường Cách mệnh” đến nay vẫn giữ nguyên giá trị cả về lý luận và thực tiễn sâu sắc. Đó là bài học quý, đòi hỏi Đảng ta cần phải vận dụng và phát triển sáng tạo phù hợp với điều kiện mới của đất nước trong quá trình hội nhập sâu rộng quốc tế trên tất cả các lĩnh vực, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong giai đoạn hiện nay./.

TS. Nguyễn Văn Vị

Viện KHXH&NV Quân sự

-------------------------------

Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 5, Nxb CTQG, Hà Nội, tr. 392.

Hồ Chí Minh (2011), Toàn tập, tập 2, Nxb CTQG, Hà Nội, tr. 603.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, Hà Nội, tr. 86.

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (Bổ sung, phát triển năm 2021).

Đảng Cộng sản Việt Nam (1996), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII, Nxb CTQG, Hà Nội, tr. 14.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2001), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX, Nxb CTQG, Hà Nội, tr. 22.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb CTQG, H, tr. 65.

Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQG Sự thật, Hà Nội, tr. 109.

Hồ Chí Minh: Toàn tập, tập 15, Nxb CTQG, Hà Nội. 2011, tr.611-614.