Tiếp tôi tại nhà trưng bày sản phẩm của làng, anh Quảng - Chủ tịch Hiệp hội lụa Nha Xá phấn khởi chia sẻ; Năm 2017, là năm làng nghề có nhiều niềm vui nhất; vui vì sản phẩm lụa của bà con sản xuất ra đến đâu xuất bán hết đến đó. Nhưng điều vui hơn cả là được nhà thiết kế nổi tiếng Minh Hạnh biết đến và chọn lụa Nhá Xá làm chất liệu để thiết kế mẫu áo dài của mình quảng bá với bạn bè trong nước và quốc tế. Nhấp chén trà, anh Quảng hồ hởi nói tiếp; “Được gặp nhà thiết kế Minh Hạnh là một cơ duyên, vào giữa năm 2017, hiệp hội tham gia gian hàng giới thiệu sản phẩm lụa Nha Xá tại Festival tơ lụa, thổ cẩm Việt Nam - Châu Á ở Hội An, tình cờ được nhà thiết kế Minh Hạnh ghé thăm gian hàng và thấy lụa của làng nghề chất liệu tốt, mẫu mã đẹp, phong phú về chủng loại nên rất bất ngờ và thích thú, hứa sẽ về thăm làng lụa một ngày gần nhất. Từ lời hứa ấy đã đem lại cho lụa Nha Xá một cơ hội được quảng bá sản phẩm với bạn bè quốc tế. Sau khi về thăm làng lụa biết được những tâm nguyện của bà con trong làng, nhà thiết kế Minh Hạnh đã tổ chức tiếp hai sô diễn về lụa, trong đó có sử dụng lụa Nha Xá, với những mẫu áo dài truyền thống, cách tân hiện đại, sang trọng được trình diễn tại Lộc Châu, tỉnh Lâm Đồng và thủ đô Hà Nội. Lụa Nha Xá qua bàn tay nhà thiết kế Minh Hạnh đã đi vào làng thời trang trong nước và quảng bá rộng rãi với bạn bè quốc tế. Khi những chiếc áo dài được các người mẫu trình diễn trên sàn cattwak, anh Quảng và các thành viên trong đoàn vô cùng xúc động, tự hào khi lụa của làng mình được quảng bá tại các sàn diễn thời trang lớn.
Gian hàng giới thiệu sản phẩm lụa Nha Xá tại Festival tơ lụa, thổ cẩm Việt Nam - Châu Á ở Hội An năm 2017
Từ nhà trưng bày càng đi vào trong làng, tiếng dệt cửi, tiếng thoi đưa ngày càng sôi động hơn. Anh Quảng đã dẫn tôi vào thăm gia đình anh Lê Thanh Sơn, người mới được UBND tỉnh công nhận là thợ giỏi nghề dệt năm 2016. Đang cùng với vợ xếp những tấm vải lụa mềm mại đủ màu sắc vào kho để chuẩn bị xuất bán, anh Sơn đon đả mời khách vào nhà. Bên ấm trà nóng, anh Sơn chia sẻ; Nghề lụa là nghề cha truyền con nối, vì vậy vợ chồng anh duy trì và phát triển cho đến bây giờ. Hiện nay, vợ chồng anh không chỉ dệt mà còn đứng ra đảm nhận từ khâu nhập kén đến bao tiêu sản phẩm lụa cho 30 hộ trong làng, bình quân mỗi tháng nhập khoảng 12 ngàn mét lụa các loại, giá cả tùy thuộc vào từng thời điểm. Theo anh Sơn, để có được một sản phẩm lụa hoàn thiện phải trải qua rất nhiều công đoạn từ quay tơ, đưa ra ống mắc tơ, quay dọc rồi mới đưa qua máy dệt. Có được hàng mộc rồi, người thợ đem ra tẩy chuội, nhuộm màu, rồi cán khô. Mỗi công đoạn đều có cách làm riêng, rất kỳ công và tinh xảo, đòi hỏi người thợ lành nghề phải có kinh nghiệm, sự quan sát tinh tường và chú tâm nhất. Có lẽ, cũng chính vì sự tỉ mỉ và chuyên tâm đặc trưng ấy, mà sản phẩm lụa Nha Xá ngày càng đẹp và chất lượng hơn,được nhiều người tiêu dùng biết đến, nhất là sau khi nhà thiết kế Minh Hạnh sử dụng lụa của làng để tổ chức các sô diễn áo dài.
Rời nhà anh Sơn, chúng tôi ghé thăm gia đình chị Lê Thị Thu Hà, một trong những hộ có số máy dệt và sản lượng lụa tương đối nhiều của làng. Cùng với hai người thợ điều khiển 8 máy dệt hoa hoạt động, chị Thủy cho biết: mỗi tháng, nhà chị sản xuất được khoảng 30 tấm lụa hoa, 40 tấm lụa trơn, chủ yếu sản xuất theo đơn đặt hàng, bán với giá từ 43 đến 45 ngàn đồng/mét đối với lụa hoa; còn đối với lụa trơn giá đắt hơn, khoảng 60 đến 65 ngàn đồng một mét. Để đáp ứng được cả khách hàng khó tính nhất, ngoài sản xuất lụa bình dân, gia đình chị còn sản xuất những mặt hàng đặt riêng. Theo chị Hà, thu nhập từ nghề lụa khá hơn rất nhiều so với làm nông nghiệp hay một số nghề khác. Nhờ nghề dệt gia đình chị Hà có cơ ngơi khang trang, đầy đủ tiện nghi sinh hoạt, không kém ai trong làng. Những người làm nghề dệt lụa như chị Hà cũng mong muốn sản phẩm làm ra tiếp tục được mở rộng thị trường và được nhiều nhà thiết kế thời trang biết đến.
Khi nhắc đến cái tên “Nguyệt – Hưng Silk” không chỉ người dân trong làng mà nhiều khách hàng trong và ngoài tỉnh đều quá quen thuộc, bởi đây là cơ sở sản xuất lớn nhất trong làng.Với uy tín của mình, cơ sở sản xuất lụa“Nguyệt –Hưng silk” đón nhiều đoàn về thăm quan, tìm hiểu nghề truyền thống. Tiếp chúng tôi trong ngôi nhà xây kiểu biệt thự sang trọng, chị Nguyễn Thị Nguyệt hồ hởi chia sẻ: Hiện gia đình chị có 17 máy dệt các loại, trong đó 12 máy lụa hoa, 2 máy dệt lanh, 3 máy dệt đũi, tạo việc làm cho 7 lao động. Sản phẩm lụa nhà chị đa dạng về chủng loại và chất lượng. Riêng lụa hoa có nhiều kiểu dáng và màu sắc.Các hàng lanh cũng rất được ưa chuộng với nhiều loại dày, mỏng khác nhau.Ngoài mặt hàng trên, xưởng nhà chị còn dệt khăn, túi đủ màu sắc, đẹp và độc. Hàng năm, gia đình chị Nguyệt xuất bán hơn 2 nghìn tấm lụa các loại, chủ yếu theo đơn đặt hàng.
Theo anh Quảng cho biết: Làng Nha Xá hiện nay có 260 hộ dân với 800 nhân khẩu, trong đó có 150 hộ làm nghề dệt lụa hoặc những công việc liên quan đến vải vóc, tơ tằm, với 400 máy dệt, mỗi tháng sản xuất từ 15 đến 20 ngàn mét lụa các loại, chưa kể những sản phẩm đũi, lanh và mặt hàng khăn, túi. Thị trường tiêu thụ chủ yếu là Nhật Bản, Hàn Quốc, Pháp và một số nước Châu Âu khác. Giá bán ra thị trường giao động từ 40 đến 250 ngàn/mét, riêng đối với hàng xuất khẩu định giá theo đơn đặt hàng. Đến nay, làng ghề đã có 14 người được UBND tỉnh công nhận là thợ giỏi. Nói về dự định trong thời gian tới của Hiệp hội làng nghề, anh Quảng cho biết: Hiệp hội sẽ hoàn tất các thủ tục cần thiết để đăng ký nhãn hiệu, đồng thời tuyên truyền hội viên tuân thủ các quy trình tẩy chuội nhuộm nâng cao chất lượng lụa và đảm bảo không phai màu, không ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng
Chia tay làng lụa cũng là lúc xế chiều, nhưng tiếng thoi đưa, dệt cửi của các hộ gia đình vẫn vang lên đều đều. Được trải nghiệm cùng với những người thợ dệt tài hoa, tôi nhận thấy rằng, dù trải qua bao thăng trầm, những người làng lụa hôm nay vẫn miệt mài giữ lấy cái nghề truyền thống mà bao đời ông cha truyền dạy. Cái tâm với nghề luôn được họ gìn giữ. Trước khi chia tay, anh Quảng có nói với tôi: “Điều anh ấp ủ bấy lâu nay là có một gian trưng bày lụa tại Hà Nội để quảng bá sản phẩm và anh mong muốn lụa Nha Xá không chỉ đi vào làng thời trang trong nước mà lụa Nha Xá có mặt trên các sàn diễn quốc tế”./.
Bài viết: Ánh Tuyết